Marek Maciołek: Muszę od razu zrobić Ci przytyk, bo podtytuł ten zniknął z okładki pisma równo rok temu! Był to numer 2[46], lato 1999. A Ty pytasz mnie dopiero teraz... Jestem przekonany, że gdyby w ostatnim felietonie Marek Nowocień nie wspomniał o tym prowokacyjnie, nie zadałbyś mi tego pytania. Mało kto to zauważył, zresztą nie ma co robić z tego sensacji, bo w stopce redakcyjnej podtytuł ten dalej figuruje. Z okładki zniknął głównie dlatego, że denerwowało mnie określanie "Tawacinu" mianem "pisemka" czy "zinu". Pisemka i ziny są dla hobbystów i fanów. Nawet w Empiku "Tawacin" wykładany jest w dziale "hobby". "Tawacin" był "zinem", ale do 15 numeru, gdy przestaliśmy go odbijać na ksero i przeszliśmy na druk. Potem zarejestrowaliśmy tytuł w sądzie i otrzymaliśmy numer ISSN z Biblioteki Narodowej, dzięki czemu "Tawacin" formalnie jest jedynym w Polsce czasopismem o tematyce indiańskiej.

"Tawacin" nr 49 na jednej stronie publikuje "Zwierzenia Cienia", których autor sumituje się nad tym, że PRPI już nie istnieje, a na stronie poprzedzającej ten tekst tenże sam Cień zaprasza na "Zimowe Spotkanie Przyjaciół Indian", które sam organizuje. Jak wytłumaczysz tego rodzaju dwa sprzeczne teksty? Czy według Ciebie PRPI nie istnieje?

Zaraz, zaraz. Ja tu żadnej sprzeczności nie widzę. O ile dobrze pamiętam, Cień w żadnym miejscu nie napisał, że PRPI nie istnieje. Wspomniał tylko na początku, że "nie ma już w Polsce przyjaciół Indian". Pod tym dość przewrotnym zdaniem (całkowicie dozwolonym w felietonie) kryje się przecież coś znacznie większego. Marek wyraził swe zatroskanie, że Ruch jako taki jest coraz mniej widoczny, zwłaszcza na łamach "Tawacinu", że nie podejmuje merytorycznej dyskusji nad swoją kondycją, że jego obecność ogranicza się w dużej mierze do ogłoszeń o imprezach z przymiotnikiem "indiańskie". Takie przynajmniej zdanie miałby wyrobić sobie ktoś, kto za lat parę zajrzy do naszego pisma, aby znaleźć informacje o Ruchu.

Jakiś rok temu powiedziałeś mi, że masz już dość "tego całego PRPI". Czy zauważalne zmiany na łamach "Tawacinu" są efektem Twojego powolnego, ale systematycznego odcinania się od "sieci PRPI"? Czy "Tawacin" łączyć się będzie z PRPI jedynie poprzez zapowiedzi zlotowe?

Mamy tu do czynienia z dwoma zjawiskami. Po pierwsze, całkowicie akceptuję elitarność zlotów Takini. Są one otwarte dla tych, którzy spełniają określone warunki przynależności do grupy. To oczywiste. Jeżeli nie jestem członkiem danej partii politycznej, to nie mogę brać udziału w jej zjazdach i spotkaniach, chyba że zostanę zaproszony jako obserwator. Jeśli nie mam stroju indiańskiego, jeśli nie interesuje mnie czynny udział w ceremoniach i codziennym życiu obozowym na styl indiański, to po co mam jechać na Takini? Ja (tekstylny) będę się źle czuł i pozostali uczestnicy także, widząc moją sztywność i sceptycyzm. Mogę się mylić w szczegółach, ale jestem przeświadczony, że właściwie każdy może wziąć udział w Takini - po spełnieniu odpowiednich warunków. Na pewno nie jest to grupa ściśle zamknięta, a że stawia trudne warunki, to tym lepiej. Dłużej przetrwa.
Drugie zjawisko jest bardziej skomplikowane. Zloty Takini są rzeczywiście trochę owiane tajemnicą i to wzmaga ich atrakcyjność. Uczestnicy mają poczucie, że biorą udział w czymś wyjątkowym. To oczywiście prawda. Atmosfera z pewnością jest wyjątkowa, jak w każdej grupie ludzi lubiących przebywać ze sobą. To niezaprzeczalny plus Takini, że ludzie potrafią się integrować. Minusem jednak jest społeczny odbiór tej inicjatywy. Dotyczy to zresztą nie tylko Takini, ale i wszystkich zlotów czy spotkań, na których odbywają się niby-indiańskie ceremonie. Osobom niedoświadczonym wydaje się, że uczestnicy ceremonii mają za sobą ileś tam stopni "indiańskiego wtajemniczenia", że są już prawie Indianami. Tymczasem uważam, że wszyscy tzw. "tradycjonaliści" wprowadzają ludzi w błąd. Tworzą albo całkowicie nowe związki czy stowarzyszenia, albo próbują nawiązywać do dawnych tradycyjnych stowarzyszeń indiańskich, głównie plemion równinnych. Choć sami "tradycjonaliści" nie twierdzą tego wprost, to jednak dla wielu osób z zewnątrz ich działania uchodzą za stuprocentowo indiańskie. Nikt nie wyprowadza ich z tego błędnego myślenia. W tym właśnie upatruję kolejne odstępstwo od ideałów Ruchu. Wśród Indian nigdy nie było takich stowarzyszeń i związków, które występują w polskim ruchu indianistycznym!
Wielokrotnie rozmawiałem na ten temat z "tradycjonalistami", próbując nakłonić ich do przedstawienia czytelnikom "Tawacinu" swego punktu widzenia, co z pewnością rozwiałoby wiele nieporozumień, a ponadto pozwoliłoby temu środowisku emocjonalnie okrzepnąć. Niestety, moje próby spełzły na niczym. Osoby, z którymi rozmawiałem, nie potrafiły racjonalnie umotywować swych poglądów, co skłania mnie do przypuszczenia, że tak naprawdę one same do końca nie wiedzą, co robią.

Wiesz może, co obecnie dzieje się z PSPI? Czy w ogóle Stowarzyszenie to jeszcze istnieje?

Coraz więcej ludzi skarży się na to, że "Tawacin" jest coraz bardziej nudny i już w ogóle nie można czytać go, tak jak dawniej, z "wypiekami na twarzy". Fakt ten wynika niewątpliwie z tego, że z "Tawacinem" współpracuje coraz więcej osób z coraz wyższym wykształceniem naukowym, piszących coraz to bardziej szczegółowe opracowania, którym z pewnością brak "akcji" i które nie są w stanie pobudzać wyobraźni czytelników do twórczego działania. Wszystko wskazuje na to, że tak już pozostanie. Nie obawiasz się jednak tego, że (także i z powodu coraz to wyższej ceny) grono czytelników "Tawacinu" nagle się skurczy i nie tylko pismo zacznie odchodzić od spraw polskich indianistów, ale i indianiści zaczną odchodzić od "Tawacinu"?

Poruszyłeś w tym pytaniu szereg spraw, na które nie da się odpowiedzieć jednym zdaniem. Najpierw trzeba sobie samemu powiedzieć, co mnie w Indianach najbardziej interesuje i w tym kierunku szukać literatury. "Tawacin" nie jest dla każdego. Jak już wspomniałem, większość uczestników Ruchu ulega presji "tradycjonalistów" i szuka realizacji swych zainteresowań poprzez zewnętrzne upodobnianie się do Indian. Ja im tego nie bronię. "Tawacin" adresowany jest jednak do osób, które w kulturach tubylczych szukają myśli bardziej uniwersalnej, wspólnoty dziejów, zrozumienia swego życia w odniesieniu do bogactwa innych kultur, realizacji swego człowieczeństwa poprzez poznawanie wzajemnych relacji międzykulturowych i wymianę wartości. Jesteśmy Polakami, nigdy nie będziemy Indianami, a już na pewno nie Indianami w Polsce. Możemy natomiast czerpać z indiańskich czy ogólniej - z tubylczych kultur, aby wzbogacać swoje odczuwanie świata. Przecież my też jesteśmy tubylcami w swym regionie, dla Indian jesteśmy polskimi tubylcami! Oni też mogą się wiele od nas dowiedzieć. Tymczasem "tradycyjny" wizerunek Indian to głównie zastygły obraz XIX wieku. Takich Indian już nie ma!
I powstaje pytanie, czy w "Tawacinie" mamy reanimować XIX–wiecznego trupa, próbując na siłę przywrócić mu dawną świetność, czy też pamiętając o tej świetności, pokazywać współczesnych Indian, ze wszystkimi ich problemami. Który z tych wizerunków jest bardziej prawdziwy? Ten drugi na pewno jest mniej atrakcyjny.
Dalej, przecież wszyscy dorastamy i pogłębiamy rozumienie zjawisk zachodzących w naszym życiu. Czy i "Tawacin" nie powinien się rozwijać w ślad za tym? Zgadzam się, że niektóre artykuły są trudno przyswajalne. Czy powinniśmy jednak pisać ciągle to samo albo ciągle na tym samym poziomie? Boję się, że stworzyliśmy w Polsce pewien obraz Indianina i kurczowo się go trzymamy, i chcemy, aby czytane artykuły umacniały nas w przekonaniu, że tak właśnie jest. Nie lubimy weryfikować swych poglądów. Wielu z nas żyje na przykład pięknym mitem AIM z lat 70. Tymczasem Ruch Indian Amerykańskich praktycznie już się dziś nie liczy na tubylczej scenie Ameryki. Był potrzebny na czas wojny. Teraz nastał czas odbudowy. Sytuacja w indiańskich społecznościach zmienia się tak szybko i tak radykalnie, że obawiam się, czy my w ogóle jesteśmy intelektualnie przygotowani na przyjęcie tych wszystkich nowinek. I tak ciągle prześladuje mnie myśl, że my tak naprawdę o współczesnych Indianach nic nie wiemy. Ciągle jesteśmy o ileś lat do tyłu. Zobacz, jak zmieniło się stanowisko Waszyngtonu w sprawach indiańskich. Zobacz, co obecnie (szkoda, że pod koniec kadencji) prezydent Clinton robi dla Indian? To są fakty. Kogo to jednak obchodzi? Lecz chcąc poznać Indian, trzeba to wiedzieć.
Trochę zaintrygowały mnie te "skargi", które otrzymujesz. Ciekawe, dlaczego do mnie nikt tego nie napisał. Czytelnicy dość rzadko przekazują nam swe uwagi krytyczne. Jeśli piszą listy, to przeważnie są to opinie pozytywne, które potwierdzają słuszność obranej linii pisma. Zaryzykuję twierdzenie, że co najmniej połowa czytelników "Tawacinu" nie należy do Ruchu i nie jeździ na zloty. Nie mogę więc brać pod uwagę wyłącznie zapotrzebowań członków Ruchu. Jeśli indianiści odchodzą od "Tawacinu" to dlatego, że interesują się Indianami, jakich sobie sami wymyślili, że w gruncie rzeczy nie chcą poznawać tubylczych kultur.

To chyba najtrudniejsze pytanie, jakie mi zadałeś. Kilka razy obiecałem autorom publikację ich tekstów, a potem nieoczekiwanie musiałem zmienić koncepcję numeru i przesunąć artykuły na później, co przy kwartalniku jest dość bolesne. Parę osób się na mnie obraziło. Wolałbym więc powstrzymać się z konkretnymi zapowiedziami. Mamy w zanadrzu kilka projektów, które miałyby usystematyzować podstawowe informacje i zapewnić czytelnikom coś w rodzaju kompendium wiedzy na temat tubylców obu Ameryk. Czynimy też starania o zezwolenie na publikację współczesnej literatury pięknej autorów tubylczego pochodzenia. Myślimy także o bliższym przyjrzeniu się tubylczym artystom, aktorom i muzykom.
Na pewno niespodzianką okaże się strona internetowa TIPI, która co prawda będzie bardzo luźno związana z drukowanym "Tawacinem", jednakże pismo zaistnieje także w świecie elektroniki.

Czy obok "Tawacinu", takiego jaki jest, nie zechciałbyś zostać wydawcą drugiego pisma bardziej przypominającego swoją formą "Natropka" lub "Wabeno"?

(c) TIPI 2000 Wykorzystanie tekstu po uprzednim skontaktowaniu się z redakcją.

Powrót do archiwum głównego lub archiwum prpi